Vũ Đình Phương xử kiện
Năm ấy, huyện Lệ Thuỷ có nhiều án hình rất oái oăm. Một hôm, quan huyện mời Phương lên, ngồi sau màn, nghe xử án. Có một người trồng được giống dưa ruột vàng, bán rất đắt. Y khôn, giữ lấy giống, thường đem quả đi bán rất xa; ăn dưa chín ở trong nhà, thì này hết hạt, mới cho mọi người ăn, hạt thả vào bếp cho cháy hoặc nấu chín đi.
Do đó, khỉ đưa đến lúc hái, có kẻ đột nhập vào, cứ nhè dưa, bất cứ lớn bé, đều lấy thuổng vằm ra hết cả… Người trồng dưa đau xót đem việc lên kiện quan…
Hết buổi kiện, quan huyện hỏi Vũ Đình Phương :
- Thủ phạm không bắt được, chứng tích không có, giờ xử sao đây. Không xử, thì kẻ hại người ăn nên làm ra, thành ra việc làm ăn không được an ổn, cũng không được.
Phương nói:
- Tôi có thể tìm ra thủ phạm?
- Thật không? Ông có thể tìm được ư, Từ đâu?
- Từ những quả dưa! Kẻ vằm dưa bằng thuổng, chắc là ghét nhà có dưa lắm! Họ đem những quả dưa lên trình quan, tôi thấy những nhát thuổng vằm nát dưa rồi! Chẳng tin quan xem lại đi. Bằng chứng đấy chứ ở đâu nữa!
Quan huyện vẫn ngơ ngác không hiểu. Vũ Đình Phương lại nói :
- Quan hãy sức cho dân quanh vùng, nhà nào có thuổng phải dán tên họ vào đấy, đem lên nộp quan ngay hôm nay. Tôi sẽ giúp ngài tìm ra thủ phạm.
Quan huyện sai người đi ngay, chiều hôm đó, thu về được ngót trăm chiếc thuổng.
Quan huyện nói :
- Ngần này cái thuổng biết là cái nào của thằng ăn cắp đây?
Phương nói:
- Cho người nếm lưỡi thuổng sẽ biết.
Quan huyện hiểu ý. Quả nhiên khi nếm lưỡi mấy chiếc thuổng có vị đắng, theo tên họ của chủ thuổng dán trên đó, đều tìm ra thủ phạm. Họ khai rằng, chủ ruộng dưa, tìm được giống tốt, không chịu chia xẻ cho người trong làng, nên họ ghét, đem thuổng đến vằm nát dưa của hắn ra.
- Quan huyện cho phiên toà tạm nghỉ để hỏi ý Vũ Đình Phương nên xuống án như thế nào?
Phương nói:
- Phá hại của người khác là có tội. Nhưng chủ dưa vì lợi ích của nhà mình mà gây thù oán, lại không chịu quảng bá giống dưa mới cho làng, cái ích kỷ này cũng là một tội ác. Quan phạt thế nào là tuỳ quan.
