Quan hành tẩu bộ Lễ họ Cao
Quan hành tẩu bộ Lễ, thuê nhà ở ngay bờ sông Lợi Nông. Chức quan nhỏ, ba
gian nhà cửa thế là đủ, vả lại, đang thời trai trẻ từ Long Thành vào kinh đô
Phú Xuân làm quan, không mang vợ con theo, thế là vừa. Ngoài ba mươi tuổi,
tiếng tăm ông đã lẫy lừng. Thi hương năm trước, ông đậu á nguyên. Giai thoại về
tài năng của Cao đồn vào tận trong này: nước Nam có bốn bồ chữ, ông chiếm hai;
ông Siêu, bạn ông, và anh ông là ông Đạt, chiếm một bồ, còn một bồ phân phát
cho khắp sĩ tử trong thiên hạ. Có tài mà kiêu xưa nay hiếm gì! Kiêu cũng năm
bảy loại. Nhà nho kiêu bạc, tướng võ kiêu hùng; quyền quý vô học hay hợm mình,
kiêu căng…
Anh học trò nghèo ở Huế không ngờ lại được ở cùng ngõ với quan hành tẩu.
Quan nhỏ, quan nghèo, nên phải ở xa kinh thành! Các ông lớn đều có tư dinh
trong thành nội hoặc cạnh bờ sông Hương. Ở bên bờ sông Lợi Nông, Cao là
người thuê nhà trước nhất. Ông thích bạn bè với các đám sĩ phu áo vải. Mới ra
làm quan, ai chẳng thế. Chẳng biết sau này Cao có được thăng quan, tiến chức để
nghênh ngang lầu son gác tía như quan tham tri Hộ bộ Thân Văn Quyền không? Ông
ấy xuất thân cũng từ chức hành tẩu, bây giờ đã trở thành cận thần, danh vọng.
Anh học trò nghèo tung tích từ đâu, không ai rõ. Dáng lam lũ, khổ hạnh, mắt
sáng, hay tư lự. Người ta bảo xem tướng thì nhìn vào mắt và dáng đi. Một bận,
Cao thấy người bán củi trong lúc chở người nhà ông đem tiền củi, liền rút trong
bị một cuốn sách ra đọc. Dáng tiều phu còn đấy, mà vẻ nho sinh có chí lự
đã hiện trên gương mặt. Cao cảm động, bèn hỏi :
-
Anh đọc sách gì vậy?
-
Bẩm, con đọc..
-
Ta xem có được không?
-
Dạ…
Cao
mở xem và thốt lên :
-
Chu Dịch! Anh đọc Kinh Dịch ư? Thế thì sức học đâu phải xoàng!
-
Dạ, con tài bạc, phận mỏng, còn kém cỏi lắm!
-
Nhà có xa không?
-
Dạ, cuối ngõ này!
-
Thế à! Vậy là người “đồng hạng” với ta!
Đồng
hạng nghĩa là “cùng ngõ”, nhưng quan chơi chữ, và thích thú với câu nói chua
chát, tự bật ra ấy!
Ông
ân cần hỏi tiếp:
-
Đã nộp quyền xin đi thi lẩn nào chưa?
-
Chữ nghĩa chúng con còn ăn đong! Vả lại, con còn mẹ già, em nhỏ. Con định rèn
cặp một năm nữa cho lực học già dặn thêm, mới nộp quyển!
Từ khóa tìm kiếm nhiều:
các nhân vật lịch sử nổi
tiếng của việt nam
