Ân tình của người học trò nghèo với Cao Bá Quát
Người học trò hốt hoảng khi thấy người lính coi ngục hắng giọng. Anh vội
luồn qua dưới gậm cửa ngục, đưa cắc thứ đem đến cho Cao:
-
Đây là thư, đây là áo mền. Thư của cô con nghe tín dữ vừa nhờ người gửi vào,
lão bộc nhờ con đem đến cho thầy. Còn đây là thịt kho và mắm ruốc, con gửi để
thầy ăn dần. Lão bộc gửi cho thầy ít bạc vụn, lót tay cho quan cai ngục để được
xổng xểnh. Con vẫn đang cố xoay xỏa, kêu oan hộ thầy!
-
Ta thật không biết nói gì trước sự chân tình của anh.
-
À, trong túi áo mền, có một nửa trái mật gấu. Nghe con kể chuyện, lão bộc phải
bán bộ đồ trà cổ của thầy để lấy tiền mua, gửi đến cho thầy. Ông lão từ lúc
thầy đi, chân nam, chân xiêu, lúc nào cũng đắm đuối vào đủ thứ việc. Khi thì bị
triệu lên hỏi cung. Khi thì lo trồng thêm rau cỏ trong vườn mà tự sinh nhai…
Lúc thì tất bật đi chợ làm thức ăn gửi vào ngục…
-
Tội nghiệp quá, mình ta làm cho mấy người khổ lây!
-
Thầy gửi ít bạc vun cho lính ngục nhờ mua cho chai rượu ngâm với mật gấu, uống
để chống đòn. Con cũng gửi thầy miếng cao hổ cốt. Thầy dùng mật hết thì dung
đến cao.
-
Anh có gì đâu mà còn cho ta của rất quý trong lúc này. Dồn tiền cho ta lấy gì
nuôi mẹ, nuôi em?
-
Tình cảm của thầy với con, mẹ và em con đã biết. Vả lại dạo này đồng không, cỏ
áy, củi than cũng bán được, không đến nỗi nào.
Người lính ngục lại giục. Anh học trò họ Hoàng xá dài mấy vái, nước mắt
lại chan hoà. Nhìn theo qua lỗ cửa ngục, Cao cũng bần thần nôn nao không kém.
Người học trò sợ ngục quan đến, lẩn mất rồi, mà Cao vẫn còn lúng lúng với mấy
thứ quà vừa được lén gửi vào.
Mấy hôm sau, nhờ có chai rượu mật gấu, Cao vừa uống, vừa xoa bóp,
những vết đòn đau, lặn đi được một nửa. Lòng đáy cảm khái, sắn bút mực mượn của
ông bạn tù họ Nguyễn, vốn là quan coi kho bị giam cùng mình, ông viết lên tờ giấy
gói cao một bài thơ:
Trẻ trung sớm chuốc lấy phường ngông
Thành bại đôi đường, có cũng không
Say khướt, cai quèn quê – Lão Lý
Thương đời, trò khổ cứu thầy cuồng
Sáo ngân Thử cốc, trời mau ấm
Kiếm náu Phòng Thành, ánh sáng trưng
Chớ giấu sách xưa trong núi hiểm
Giác Khuê nhà Há trọng văn chương.
Cao lấy việc có thật làm đầu đề viết trong phút ngẫu hứng trước việc xảy
ra trong trại giam.
Viết xong, ông giấu bài thơ trong áo mền, tâm niệm khi gập lại người học
trò họ Hoàng sẽ trao cho anh. Ông lại giở thư nhà đọc kỹ lại thêm một lần nữa,
để lòng mình được an ủi. Tình vợ, nghĩa người lão bộc, người học trò ở Huế vừa
quen; có những người đồng cảnh hoạn nạn cũng bị giam với mình, Cao thấy lòng đỡ
trống trải. Những nỗi buồn lớn như cũng vợi được đôi chút.
Từ khóa tìm kiếm nhiều: danh nhân lịch sử việt nam
